Ριζικές μεταβολές στο κληρονομικό δίκαιο προωθεί το υπουργείο Δικαιοσύνης, σηματοδοτώντας την πρώτη μεγάλη αναθεώρηση του πλαισίου έπειτα από ογδόντα χρόνια. Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, παρουσίασε τις βασικές παρεμβάσεις που, όπως τόνισε, αποσκοπούν στην προστασία των κληρονόμων, στη μείωση δικαστικών διενέξεων και στην προσαρμογή του δικαίου στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα.
Χρέη μόνο μέχρι την αξία της κληρονομιάς
Μία από τις σημαντικότερες αλλαγές αφορά τη διαχείριση των χρεών που συνοδεύουν μια κληρονομιά. Με το νέο καθεστώς, ο κληρονόμος δεν θα κινδυνεύει να χάσει προσωπική περιουσία για χρέη του θανόντος. Τα χρέη «σβήνουν» αυτόματα στο σημείο που ξεπερνούν την αξία της κληρονομιάς, λύνοντας χρόνια προβλήματα που προέκυπταν από καθυστερημένες αποποιήσεις ή ελλιπείς διαδικασίες.
Κληρονομικές συμβάσεις – Ένα νέο εργαλείο για οικογένειες και επιχειρήσεις
Για πρώτη φορά εισάγεται θεσμός κληρονομικών συμβάσεων, μέσω των οποίων ο διαθέτης μπορεί εν ζωή και με συμβολαιογραφική πράξη να καθορίζει από κοινού με τους κληρονόμους την κατανομή της περιουσίας του. Οι συμβάσεις αυτές δεν ανακαλούνται και στόχο έχουν την αποφυγή οικογενειακών συγκρούσεων, αλλά και την ομαλή μετάβαση οικογενειακών επιχειρήσεων στη νέα γενιά.
Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα οικονομικής ενίσχυσης ενός παιδιού όσο ο γονέας βρίσκεται εν ζωή, με αντάλλαγμα την πλήρη παραίτηση από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα, ώστε να αποφεύγονται διπλές αξιώσεις.
Τροποποιήσεις στη νόμιμη μοίρα
Αναπροσαρμόζεται ο τρόπος κατανομής της περιουσίας μεταξύ επιζώντος συζύγου και τέκνων:
- Σε οικογένειες με ένα παιδί, ο σύζυγος θα λαμβάνει πλέον το 1/3, αντί του 1/4.
- Σε περιπτώσεις με περισσότερα παιδιά, διατηρείται η τρέχουσα αναλογία 1/4 – 3/4.
Επιπλέον, ιδρύματα ή εταιρείες που κληρονομούν περιουσία μέσω διαθήκης θα μπορούν να πουλούν περιουσιακά στοιχεία για να καταβάλουν αποζημίωση στους δικαιούχους της νόμιμης μοίρας όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα, χωρίς να διακόπτεται η λειτουργία τους.
Προστασία των συμβιούντων χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης
Για τις σύγχρονες μορφές συμβίωσης, ο νόμος προβλέπει πλέον δικαίωμα προσωρινής παραμονής στην κοινή κατοικία για τον επιζώντα σύντροφο, προκειμένου να μη βρεθεί άμεσα χωρίς στέγη. Η διάρκεια της προστασίας καθορίζεται νομοθετικά και καλύπτει χιλιάδες ζευγάρια που δεν επιλέγουν γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης.
Νέοι κανόνες για τις διαθήκες και αποτροπή καταχρήσεων
Απαγορεύεται η μεταβίβαση περιουσίας μέσω διαθήκης σε άτομα που εργάζονται ή διοικούν δομές φροντίδας όπου διέμενε ο διαθέτης, με εξαίρεση ειδικές περιπτώσεις κατ’ οίκον φροντίδας και υπό σαφείς προϋποθέσεις, προκειμένου να αποτραπούν φαινόμενα χειραγώγησης ευάλωτων ατόμων.
Οι ιδιόχειρες διαθήκες παραμένουν, αλλά θα απαιτείται πλέον δικαστική επικύρωση και δυνατότητα γραφολογικού ελέγχου όταν υπάρχουν υπόνοιες πλαστότητας. Σε περιπτώσεις θανάτου χωρίς κληρονόμους, δεν θα γίνονται δεκτές διαθήκες που εμφανίζονται εκ των υστέρων· η περιουσία αποδίδεται στο Δημόσιο, με εξαίρεση τον επιζώντα σύντροφο.
Καθυστέρηση στη Δικαιοσύνη: Θεαματική βελτίωση
Ο υπουργός σημείωσε ότι η συγχώνευση Πρωτοδικείων και Ειρηνοδικείων έχει μειώσει εντυπωσιακά τους χρόνους απονομής δικαιοσύνης:
- Στην Αθήνα ο μέσος χρόνος έκδοσης απόφασης έπεσε από 4 χρόνια σε 1,5 έτος.
- Στην υπόλοιπη χώρα, οι υποθέσεις ολοκληρώνονται πλέον σε λιγότερο από 280 ημέρες.
- Σημαντική πρόοδος καταγράφεται και στη δημοσίευση διαθηκών: χάρη στη νέα ψηφιακή πλατφόρμα, ο χρόνος μειώθηκε από περίπου 400 ημέρες σε μόλις 7.
