Σε μία ιστορική αναθεώρηση του Κληρονομικού Δικαίου, που παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο από τη μεταπολεμική περίοδο, προχωρά το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με το σχετικό νομοσχέδιο να οδεύει πλέον προς κατάθεση στη Βουλή.
Η μεταρρύθμιση, που φέρει την υπογραφή του υπουργού Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη και του υφυπουργού Γιάννη Μπούγα, επιχειρεί μια ριζική προσαρμογή του Αστικού Κώδικα στις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες, με βασικό στόχο τον περιορισμό των δικαστικών συγκρούσεων και την ουσιαστική προστασία των κληρονόμων.
Η εφαρμογή του νέου πλαισίου τοποθετείται χρονικά στο πρώτο εξάμηνο του 2026.
Η νέα αρχιτεκτονική της νόμιμης μοίρας
Κεντρική αλλαγή αποτελεί ο ανασχεδιασμός της νόμιμης μοίρας, η οποία παύει να έχει εμπράγματο χαρακτήρα και μετατρέπεται σε ενοχική – κατά βάση χρηματική – αξίωση.
Στην πράξη, ο δικαιούχος δεν καθίσταται υποχρεωτικά συνιδιοκτήτης ακινήτων, γεγονός που περιορίζει τις πολυετείς συνιδιοκτησίες και την απαξίωση περιουσιακών στοιχείων.
Η αξίωση της νόμιμης μοίρας:
-
Θωρακίζεται με γενικό προνόμιο στην αναγκαστική εκτέλεση
-
Συνοδεύεται από δικαίωμα εγγραφής υποθήκης
Ενισχυμένος ο ρόλος του επιζώντος συζύγου
Ιδιαίτερα ενισχυμένη καθίσταται η θέση του επιζώντος συζύγου:
-
Με ένα τέκνο, το μερίδιο αυξάνεται στο 1/3
-
Με δύο ή περισσότερα τέκνα, διαμορφώνεται στο 1/4
-
Καλείται πλέον ως μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος από την τρίτη τάξη
Για πρώτη φορά αναγνωρίζονται κληρονομικά δικαιώματα σε σύντροφο ελεύθερης ένωσης, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, ενώ θεσπίζεται και κληροδοσία υπέρ του προσώπου που φρόντιζε τον κληρονομούμενο έως το τέλος της ζωής του.
Κληρονομικές συμβάσεις και ρύθμιση περιουσίας εν ζωή
Το νομοσχέδιο εισάγει για πρώτη φορά τις κληρονομικές συμβάσεις, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να ρυθμίζουν δεσμευτικά τη μελλοντική τους διαδοχή όσο βρίσκονται εν ζωή.
Οι συμβάσεις αυτές:
-
Υπερισχύουν μεταγενέστερων διαθηκών
-
Επιτρέπουν παραίτηση από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα
-
Αποτελούν βασικό εργαλείο για οικογενειακές επιχειρήσεις και μεγάλη ακίνητη περιουσία
Παράλληλα, καταργούνται αναχρονιστικές ρυθμίσεις, όπως η αίρεση χηρείας, ενώ προβλέπεται αυτόματη ακύρωση διατάξεων υπέρ συζύγου ή συντρόφου σε περίπτωση διαζυγίου ή λύσης συμφώνου συμβίωσης.
Αυστηρότερο πλαίσιο για τις διαθήκες
Για την αντιμετώπιση των πλαστών ιδιόγραφων διαθηκών, εισάγεται αυστηρό φίλτρο δημοσίευσης:
-
Διαθήκη που δημοσιεύεται μετά από δύο έτη από τον θάνατο δεν παράγει αποτελέσματα
-
Εξαίρεση μόνο για στενούς συγγενείς πρώτης τάξης
-
Απαγορεύονται διαθήκες υπέρ διευθυντών ή εργαζομένων θεραπευτηρίων
Ταυτόχρονα, απλοποιείται η διαδικασία για δημόσιες και μυστικές διαθήκες, με μείωση των απαιτούμενων μαρτύρων από τρεις σε δύο, ενώ επιτρέπεται η χρήση ηλεκτρονικών μέσων φωνητικής απόδοσης για άτομα με σοβαρή αναπηρία λόγου.
Προστασία κληρονόμων από τα χρέη
Καθοριστική αλλαγή αφορά την ευθύνη για τα χρέη της κληρονομιάς. Πλέον:
-
Ο κληρονόμος δεν ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία
-
Εκτός αν επιλέξει ρητά ελεύθερη διαχείριση της κληρονομιάς
Ενισχύεται ο θεσμός της δικαστικής εκκαθάρισης, με ειδικά πιστοποιημένους δικηγόρους, ενώ καθιερώνεται:
-
Δικαίωμα εξαγοράς μεριδίου συγκληρονόμου
-
Δυνατότητα επιδίκασης της οικογενειακής στέγης σε εκείνον που διαμένει σε αυτήν
Τέλος, τίθεται ανώτατο όριο 30 ετών στη διάρκεια των καταπιστευμάτων, κλείνοντας εκκρεμότητες δεκαετιών.
