Η 5η Αυγούστου 2025 αναμένεται να καταγραφεί ως η πιο σύντομη ημέρα που έχει μετρηθεί ποτέ, καθώς θα διαρκέσει περίπου 1,5 χιλιοστό του δευτερολέπτου λιγότερο από το καθιερωμένο 24ωρο.
Το φαινόμενο αυτό έχει προκαλέσει νέο κύκλο επιστημονικής συζήτησης γύρω από την πιθανότητα εφαρμογής αρνητικού άλματος δευτερολέπτου (negative leap second) – μίας ρύθμισης που δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ μέχρι σήμερα και θα μπορούσε να επηρεάσει την ακριβή μέτρηση του χρόνου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τι σημαίνει όταν μια ημέρα είναι «συντομότερη»;
Η διάρκεια μιας πλήρους ημέρας στη Γη ανέρχεται, κατά μέσο όρο, σε 86.400 δευτερόλεπτα – δηλαδή 24 ώρες. Ωστόσο, φυσικά φαινόμενα όπως η βαρυτική επίδραση της Σελήνης, η σεισμική και γεωδυναμική δραστηριότητα, αλλά και οι κλιματικές μεταβολές, μπορούν να επηρεάσουν τη διάρκεια της γήινης περιστροφής.
Από το 2020, οι επιστήμονες παρατηρούν μια σταθερή τάση μείωσης της διάρκειας της ημέρας, έστω και σε ανεπαίσθητο βαθμό. Ενδεικτικά, στις 9 και 22 Ιουλίου φέτος, η ημέρα ήταν μικρότερη κατά 1,3 και 1,4 χιλιοστά του δευτερολέπτου αντίστοιχα.
Γιατί η Γη περιστρέφεται πιο γρήγορα;
Παρότι η Γη επιβραδύνει μακροπρόθεσμα λόγω της απομάκρυνσης της Σελήνης, από το 2020 καταγράφεται επιτάχυνση της περιστροφής. Αυτό οφείλεται σε σύνθετους γεωφυσικούς παράγοντες, όπως:
- Μεταβολές στη βαρυτική έλξη του Ήλιου και της Σελήνης
- Σεισμοί και γεωλογικές μετατοπίσεις
- Αλλαγές στην κατανομή των υδάτων λόγω λιωσίματος των πάγων
- Ατμοσφαιρική και ωκεάνια κυκλοφορία
Στις 5 Αυγούστου 2025, η Σελήνη θα βρίσκεται στο πιο απομακρυσμένο σημείο από τον ισημερινό της Γης, με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιείται η επιβραδυντική επίδρασή της στην περιστροφή του πλανήτη.
Τι είναι το άλμα δευτερολέπτου και πως μας αφορά;
Το λεγόμενο «άλμα δευτερολέπτου» (leap second) είναι μια διορθωτική προσθήκη στον χρόνο, που γίνεται ώστε να συγχρονίζεται η Παγκόσμια Συντονισμένη Ώρα (UTC) με τον αστρονομικό χρόνο. Εισάγεται όταν η διαφορά μεταξύ της ώρας που δίνουν τα ατομικά ρολόγια και της πραγματικής περιστροφής της Γης φτάνει τα 0,9 δευτερόλεπτα.
- Από το 1972, έχουν προστεθεί 27 θετικά άλματα δευτερολέπτου.
Ωστόσο, λόγω της τρέχουσας επιτάχυνσης, για πρώτη φορά εξετάζεται η αφαίρεση ενός δευτερολέπτου από την UTC, δηλαδή η εισαγωγή αρνητικού άλματος δευτερολέπτου.
Η τεχνολογία σήμερα εξαρτάται απόλυτα από τον ακριβή συγχρονισμό:
- GPS και πλοήγηση
- Τραπεζικά συστήματα
- Τηλεπικοινωνίες
- Ηλεκτρικά δίκτυα
- Εναέρια κυκλοφορία
Ακόμη και το προσθήκη ενός θετικού δευτερολέπτου έχει προκαλέσει στο παρελθόν σφάλματα σε servers και δίκτυα. Ένα αρνητικό άλμα, που δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ, θεωρείται τεχνικά πολύπλοκο και ριψοκίνδυνο.
Όπως δήλωσε η Patrizia Tavella από το BIPM, η εισαγωγή τέτοιων αλλαγών μπορεί να οδηγήσει σε ασυνέπειες μεταξύ δικτύων που δεν συγχρονίζονται σωστά.
Θα εφαρμοστεί τελικά αρνητικό άλμα δευτερολέπτου;
Η πιθανότητα εφαρμογής του αρνητικού άλματος δευτερολέπτου έως το 2035 υπολογίζεται στο 30%, σύμφωνα με τον ειδικό Judah Levine από το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας των ΗΠΑ (NIST).
Η εφαρμογή του εξαρτάται από:
- Την πορεία της περιστροφής της Γης
- Την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής
Την απόφαση για κατάργηση των αλμάτων δευτερολέπτου από διεθνείς οργανισμούς, κάτι που έχει ήδη δρομολογηθεί.
Η επιτάχυνση της περιστροφής της Γης και η πιθανότητα για αρνητικό άλμα δευτερολέπτου αποτελούν ένδειξη του πόσο εύθραυστη είναι η σχέση μεταξύ φυσικής πραγματικότητας και ψηφιακού χρόνου. Οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά το φαινόμενο, καθώς κάθε χιλιοστό του δευτερολέπτου μπορεί να επηρεάσει ολόκληρα τεχνολογικά οικοσυστήματα.
