Στα περισσότερα ανατομικά διαγράμματα οι αρτηρίες εμφανίζονται κόκκινες και οι φλέβες μπλε. Από εκεί προέκυψε ένας διαδεδομένος μύθος: ότι το οξυγονωμένο αίμα είναι κόκκινο και το αποξυγονωμένο... μπλε. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική.
Το αίμα μας δεν γίνεται ποτέ μπλε. Είναι πάντα κόκκινο, απλώς η απόχρωσή του αλλάζει ανάλογα με την ποσότητα οξυγόνου που μεταφέρει.
Τι καθορίζει το χρώμα του αίματος;
Όλα κρύβονται στην αιμοσφαιρίνη, την πρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων που μεταφέρει οξυγόνο. Κάθε μόριο περιέχει σίδηρο, ο οποίος απορροφά και αντανακλά το φως με τρόπο που κάνει το αίμα να φαίνεται κόκκινο.
Όταν το αίμα εμπλουτίζεται με οξυγόνο στους πνεύμονες, παίρνει έντονο κόκκινο χρώμα. Αντίθετα, όταν επιστρέφει από τους ιστούς έχοντας «ξεφορτωθεί» το οξυγόνο, γίνεται σκούρο κόκκινο ή μπορντό.
Γιατί όμως οι φλέβες φαίνονται μπλε;
Η απάντηση είναι οπτική. Το χρώμα που βλέπουμε μέσα από το δέρμα δεν είναι το πραγματικό, αλλά αποτέλεσμα του τρόπου που το φως διασκορπίζεται στους ιστούς.
Όπως εξηγεί ο δρ. Kleber Fertrin, αιματολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, το κόκκινο φως εισχωρεί βαθύτερα στο δέρμα, ενώ το μπλε και πράσινο αντανακλώνται πιο εύκολα, δίνοντας στις φλέβες μπλε ή πρασινωπή όψη. Η αντίληψη αυτή επηρεάζεται και από τον τόνο του δέρματος: σε ανοιχτόχρωμα δέρματα οι φλέβες φαίνονται μπλε ή μωβ, ενώ σε πιο σκουρόχρωμα πρασινωπές. Τα επιφανειακά αιμοφόρα αγγεία, όπως τα τριχοειδή στα δάχτυλα, εμφανίζονται ροζ λόγω της εγγύτητάς τους στην επιφάνεια του δέρματος.
Και οι μώλωπες;
Ο ίδιος κανόνας εξηγεί και τα χρώματα στους μώλωπες. Όταν το αίμα διαρρέει στους ιστούς μετά από τραυματισμό, η απόχρωση εξαρτάται από το βάθος της διαρροής. Επιφανειακά δείχνει κόκκινο ή μωβ, ενώ πιο βαθιά μπορεί να φαίνεται μπλε — όχι επειδή αλλάζει το χρώμα του αίματος, αλλά λόγω της οπτικής αντίληψης.
Μπλε αίμα υπάρχει – αλλά όχι σε εμάς
Υπάρχουν όμως οργανισμοί με πραγματικά μπλε αίμα. Καβούρια, αστακοί και χταπόδια έχουν χαλκό αντί για σίδηρο στο αίμα τους, μέσω της ουσίας αιμοκυανίνη, που του δίνει το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα.
