Μεγάλη ανησυχία έχει προκληθεί στην Ελλάδα από την αποκάλυψη ότι σπέρμα Δανού δότη που έφερε καρκινικό γονίδιο χρησιμοποιήθηκε στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να γεννηθούν 18 παιδιά από 11 οικογένειες.
Σύμφωνα με την Πρόεδρο της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Ισμήνη Κριάρη, τα παιδιά στην Ελλάδα γεννήθηκαν μεταξύ 2008 και 2017. Το τελευταίο παιδί που γεννήθηκε από τον συγκεκριμένο δότη ήταν το 2017, ενώ μέχρι τότε δεν υπήρχε εθνική βάση για τον εντοπισμό της προέλευσης του σπέρματος.
Προβλήματα υγείας στα παιδιά
Ο καθηγητής Παιδιατρικής Αιματολογίας - Ογκολογίας, Αντώνης Καττάμης, ανέφερε ότι σε μία οικογένεια τρία αδέλφια διαγνώστηκαν με τη μετάλλαξη από το 2020, ενώ ένα ακόμη παιδί βρέθηκε θετικό το 2023. Δύο βρέφη νοσούν, με ένα από αυτά δυστυχώς να έχει καταλήξει.
Η κ. Κριάρη υπογράμμισε ότι ο δότης χρησιμοποίησε σπέρμα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, κάτι που δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, καθώς στην Ελλάδα επιτρέπεται να γεννηθούν από το ίδιο σπέρμα παιδιά σε 12 οικογένειες. Σε κάποιες περιπτώσεις, οικογένειες μπορούν να αποκτήσουν περισσότερα του ενός παιδιά από τον ίδιο δότη.
Η κ. Κριάρη σημείωσε ότι δεν είχε γίνει έλεγχος για το συγκεκριμένο γονίδιο, καθώς πρόκειται για σπάνιο γονίδιο που δεν περιλαμβάνεται στις συνήθεις εξετάσεις, οι οποίες καλύπτουν νοσήματα όπως AIDS, ηπατίτιδα Β και C, κυστική ίνωση, μεσογειακή αναιμία και ορισμένες μορφές κώφωσης.
Το πρόβλημα έγινε αντιληπτό όταν ζευγάρια που είχαν αποκτήσει παιδιά από τον συγκεκριμένο δότη απευθύνθηκαν στην Τράπεζα Σπέρματος της Δανίας, η οποία εντόπισε ότι ο δότης ήταν φορέας του σπάνιου γονιδίου.
Μέτρα και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες
Έχει ξεκινήσει διαδικασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο από τις χώρες της Βαλτικής, τη Σουηδία, Νορβηγία, Δανία και Φινλανδία για καταγραφή της ροής γενετικού υλικού και των παιδιών που γεννιούνται από αυτό. Οι μονάδες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν λάβει οδηγίες να εντοπίσουν όλα τα παιδιά που γεννήθηκαν από τον δότη και να συμβουλέψουν τους γονείς για γενετικές εξετάσεις.
Ο δότης έφερε την παραλλαγή TP53 σε μωσαϊκό πρότυπο (10%-19%) και η χρήση του γενετικού του υλικού έχει απαγορευτεί οριστικά.
Ο Νόμος 5102/2024 προβλέπει ανώτατο όριο 12 τέκνων από τον ίδιο δότη και αυξημένους ελέγχους στη ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Η Εθνική Αρχή ΙΥΑ έχει θεσπίσει γενετικό και ιατρικό screening, καταγραφή στο εθνικό μητρώο δοτών και περιορισμούς στη χρήση σπέρματος.
Απαιτείται αναθεώρηση των επιτροπών με ειδικούς, συμπεριλαμβανομένων γενετιστών, ενίσχυση των πρωτοκόλλων για την προστασία των οικογενειών και αναβάθμιση του ελέγχου των δοτών με σύγχρονες γενετικές μεθόδους.
