Το ελαιόλαδο είναι ο «υγρός χρυσός» της μεσογειακής διατροφής, ένα φρέσκο αγροτικό προϊόν που κρύβει μέσα του αρωματικές ενώσεις και πολύτιμες πολυφαινόλες.
Αυτές χαρίζουν το χαρακτηριστικό του άρωμα, τη διακριτική πίκρα και το ελαφρύ «κάψιμο» στον λαιμό, σημάδια φρεσκάδας και ποιότητας, όχι ελαττώματα.
Η επιλογή προσεγμένου ελαιολάδου δεν κάνει μόνο τη διαφορά στη γεύση, αλλά και στη διατροφή, όταν αντικαθιστά λιπαρά χαμηλότερης ποιότητας.
Διάβασε σωστά την ετικέτα – Τι σημαίνουν κατηγορία και οξύτητα
Στην ΕΕ και στην Ελλάδα, δύο στοιχεία δείχνουν την ποιότητα του ελαιολάδου: Η κατηγορία και η οξύτητα (ως ελαϊκό οξύ).
Συγκεκριμένα:
- Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο: Οξύτητα έως 0,8%. Περνάει υποχρεωτικά οργανοληπτικό έλεγχο (πάνελ δοκιμαστών) και δεν πρέπει να έχει ελαττώματα.
- Παρθένο ελαιόλαδο: Οξύτητα έως 2,0%, με μικρές επιτρεπτές ατέλειες.
- Λαμπάντε: Οξύτητα πάνω από 2,0%, ακατάλληλο για κατανάλωση πριν από ραφινάρισμα.
Η οξύτητα είναι χημικός δείκτης της κατάστασης του ελαιόκαρπου και της διαδικασίας ελαιοποίησης, δεν τη «νιώθεις» στη γεύση, αλλά δείχνει την ποιότητα του λαδιού.
Τι πρέπει να γράφει η ετικέτα
Σύμφωνα με τους κανονισμούς της ΕΕ, κάθε φιάλη πρέπει να αναγράφει:
- Την κατηγορία (π.χ. «Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο»)
- Την προέλευση (Ελλάδα, ΕΕ ή μείγμα εκτός ΕΕ)
- Τον παραγωγό ή εμφιαλωτή
- Την ένδειξη «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από»
Οι όροι «φρουτώδες», «πικρό» ή «πικάντικο» επιτρέπονται μόνο αν έχουν επιβεβαιωθεί από επίσημη δοκιμή πάνελ. Αναζήτησε επίσης σήμανση ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) ή ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) για εγγυημένη ποιότητα και προέλευση.
Ημερομηνία συγκομιδής: Ο δείκτης φρεσκάδας
Αν υπάρχει στην ετικέτα, η ημερομηνία συγκομιδής είναι πολύτιμη πληροφορία: όσο πιο πρόσφατη, τόσο πιο φρέσκο το λάδι.
Το «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» αφορά τη διάρκεια ποιότητας υπό σωστή αποθήκευση (συνήθως 18 μήνες από εμφιάλωση). Για ωμή χρήση, όπως σε σαλάτες ή τελειώματα πιάτων, προτίμησε λάδι από τη φετινή συγκομιδή.
Συσκευασία που προστατεύει: Σκούρο γυαλί ή τενεκεδάκι;
Το φως, ο αέρας και η ζέστη είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί του ελαιολάδου.
- Σκούρο γυαλί: Προστατεύει ικανοποιητικά από το φως και επιτρέπει να βλέπεις το περιεχόμενο. Ιδανικό για μικρές ποσότητες (500 ml – 1 λίτρο).
- Τενεκεδάκι (λαμαρίνα): Απόλυτη προστασία από το φως, κατάλληλο για μεγάλες ποσότητες (3–5 λίτρα). Μετά το άνοιγμα, μετέγγισε σε μικρότερο γυάλινο μπουκάλι και φύλαξε το δοχείο σε δροσερό, σκοτεινό σημείο.
Αγόραζε ποσότητες που θα καταναλώσεις σε 2-3 μήνες από το άνοιγμα.
Πώς να δοκιμάσεις το ελαιόλαδο στο σπίτι
Ρίξε λίγο λάδι σε μικρό ποτήρι, ζέστανέ το με την παλάμη, μύρισε και δοκίμασε:
- Φρουτώδες άρωμα: φρέσκο χορτάρι, βότανα, αγκινάρα ή ώριμο φρούτο
- Πίκρα: ήπια έως μέτρια, στο πίσω μέρος της γλώσσας
- Πικάντικο «κάψιμο»: ελαφρύ γδάρσιμο στον λαιμό
Αυτά είναι θετικά χαρακτηριστικά ενός ποιοτικού έξτρα παρθένου ελαιολάδου. Αντίθετα, σημάδια αλλοίωσης είναι μυρωδιά «ταγγισμένου», «κραγιόν» ή «χαρτονιού».
Μύθος: Το «τεστ του ψυγείου»
Το αν το λάδι πήζει στο ψυγείο δεν αποδεικνύει αν είναι αγνό ή ποιοτικό. Η κρυστάλλωση εξαρτάται από ποικιλία και σύνθεση, όχι από τη γνησιότητα. Φύλαξέ το σε δροσερό, σκοτεινό ντουλάπι, καλά κλεισμένο.
Πότε «χαλάει» το ελαιόλαδο
Με τον χρόνο, το λάδι οξειδώνεται και χάνει το άρωμα και τη φρεσκάδα του. Αν μυρίζει μπαγιάτικο, έχει γεύση «κεριού» ή έχει χάσει το πικάντικο του χαρακτήρα, έχει αλλοιωθεί.
Χρησιμοποίησέ το για μαγείρεμα, αλλά όχι ωμό.
Έξυπνη αγορά – Σύντομος οδηγός
- Προτίμησε «Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο».
- Έλεγξε προέλευση και ημερομηνία συγκομιδής.
- Επίλεξε σκούρα φιάλη ή λαμαρίνα.
- Δοκίμασε: άρωμα, πίκρα, κάψιμο - σημάδια φρεσκάδας.
- Φύλαξε σωστά: δροσερό, σκοτεινό, καλά κλειστό.
