Μια διεθνής επιστημονική σύμπραξη, στην οποία συμμετείχαν και Έλληνες ερευνητές, πραγματοποίησε μια από τις πιο ενδελεχείς αναλύσεις της πρόσφατης σεισμικής έξαρσης στη Σαντορίνη, αποκαλύπτοντας τον μηχανισμό πίσω από τα χιλιάδες σεισμικά γεγονότα που καταγράφηκαν στις αρχές του 2025. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Science, ανατρέπει προηγούμενες εκτιμήσεις και αναδεικνύει ότι η αιτία δεν ήταν τεκτονική, αλλά ηφαιστειακή.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, η έντονη σεισμική δραστηριότητα οφείλεται σε μια γιγάντια μαγματική διείσδυση στα βαθύτερα στρώματα του γήινου φλοιού — ένα κατακόρυφο «φράγμα» μάγματος που εξαπλώθηκε σε βάθος άνω των 10 χιλιομέτρων και σε μήκος που υπερέβη τα 20 χιλιόμετρα κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα. Οι επιστήμονες περιγράφουν την ποσότητα του μάγματος με εντυπωσιακές αναλογίες: «για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, ή περίπου 200 φορές την Ακρόπολη, ή το Empire State Building περίπου 500 φορές» και προσθέτουν ότι θα αρκούσε «για να καλύψει το Μανχάταν στη Νέα Υόρκη ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα μάγματος πάχους περίπου 9 μέτρων».
Η σεισμική έξαρση υπήρξε πρωτοφανής σε παγκόσμια κλίμακα: εκατοντάδες αισθητοί σεισμοί, αρκετοί εκ των οποίων ξεπέρασαν τα 5 Ρίχτερ, εκδηλώθηκαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, προκαλώντας τοπικό συναγερμό. Όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, η αβεβαιότητα ήταν αρχικά μεγάλη ως προς το αν οι δονήσεις σηματοδοτούσαν «μια πιθανή επερχόμενη έκρηξη» ή αν επρόκειτο για μια διαδικασία «που ήταν πιθανώς το προοίμιο ενός μεγαλύτερου σεισμού (όπως ο καταστροφικός σεισμός μεγέθους 7,7 που έπληξε την ίδια περιοχή το 1956)».
Για να κατανοήσουν τον μηχανισμό πίσω από αυτή την αλληλουχία 25.000 και πλέον σεισμών, οι ερευνητές αξιοποίησαν εξελιγμένες μεθόδους μηχανικής μάθησης. Οι τεχνικές αυτές επέτρεψαν τον ακριβή εντοπισμό της θέσης και της κατανομής των δονήσεων στο υπέδαφος, μετατρέποντας ουσιαστικά τους σεισμούς σε «εικονικούς μετρητές τάσης σε βάθος» και επιτρέποντας τη δημιουργία μιας λεπτομερούς απεικόνισης της υποεπιφανειακής μαγματικής κίνησης.
Η ανάλυση αποκάλυψε ότι ο παράγοντας πίσω από το φαινόμενο ήταν η διείσδυση μιας μαγματικής φλέβας, η οποία ενεργοποίησε το σύνολο της σεισμικής δραστηριότητας. Η απεικόνιση, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποκλείει την ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων ως πρωταρχική αιτία της κρίσης.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι «η λεπτομερής χωροχρονική απεικόνιση της σεισμικής δραστηριότητας του 2025 δείχνει ότι οι διεισδύσεις μάγματος, δημιουργούν σεισμούς και μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ηφαιστειακές εκρήξεις, δεν περιλαμβάνουν μια απλή μονόδρομη διαδικασία μάγματος που κινείται οριζόντια ή κατακόρυφα». Το πλέον εντυπωσιακό, όπως περιγράφουν, ήταν ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκε η διείσδυση: «εκδηλώθηκε κατά κύματα — ανοίγοντας νέες ρωγμές, κλείνοντας άλλες και προωθώντας μάγμα προς τα εμπρός σε παλμούς». Η «κυματική διείσδυση» του μάγματος, όπως σημειώνουν, προκάλεσε «παλμική μεταβολή της πίεσης» που με τη σειρά της «οδήγησε στη γένεση τόσο μεγάλου πλήθους σεισμών, με “καταρρακτώδη” ρυθμό».
Η ομάδα υπογραμμίζει ότι το φαινόμενο αυτό πιθανότατα δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι μηχανισμοί που περιγράφηκαν ίσως αντιπροσωπεύουν μια θεμελιώδη διαδικασία μεταφοράς μάγματος κάτω από ηφαιστειακά συστήματα ανά τον κόσμο. Επιπλέον, οι προηγμένες μέθοδοι ανάλυσης που αναπτύχθηκαν έχουν τη δυναμική να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για την παρακολούθηση ηφαιστειακών κρίσεων σε πραγματικό σχεδόν χρόνο — ιδιαίτερα σε υποθαλάσσιες ή βαθιές δομές όπου τα παραδοσιακά όργανα δεν μπορούν να παρέχουν σαφή δεδομένα.
Ως υπενθύμιση των κινδύνων, οι ερευνητές επισημαίνουν: «Η Σαντορίνη, μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει ιστορικό καταστροφικών εκρήξεων, συμπεριλαμβανομένης της “μινωικής έκρηξης” γύρω στο 1620 π.Χ. Η σεισμική κρίση του 2025, αν και δεν συνοδεύτηκε με έκρηξη, υπογραμμίζει τους πιθανούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τοπικοί πληθυσμοί και υπογραμμίζει τη σημασία της γεωφυσικής παρακολούθησης υψηλής ανάλυσης».
